Przyznam się szczerze, że nie miałam pojęcia o ortoreksji do momentu przeczytania tego artykułu. Anoreksja – ok, ale ortoreksja? A że warto się rozwijać i dowiadywać nowych rzeczy to zachęcam Cię do przeczytania tego artykułu.
Ortoreksja – w zdrowym ciele zdrowy duch?
Co to jest ortoreksja?
Termin ortoreksja oznacza odnosi się do patologicznej fiksacji na punkcie zdrowego jedzenia. Można by się zastanawiać jak da się mieć zaburzenie dotyczące zdrowego odżywiania, a jednak może się tak zdarzyć.
Jako pierwszy opisał to zaburzenie Bratman w 2000 roku. Opisał on swoje doświadczenia, ponieważ u siebie dostrzegł to zaburzenie. Jako dziecko z alergią miał stosowaną dietę z wykluczeniem pewnych pokarmów, na które był uczulony. W miarę dorastania zaczął unikać następnych produktów spożywczych. Powszechnie uważa się, że ortoreksja oznacza uzależnienie od diet. Nie jest to do końca prawdziwe myślenie, ponieważ w zaburzeniu tym chodzi o spożywanie zdrowych wg danej osoby pokarmów. Nie chodzi tu o zmniejszenie wagi ciała jak w anoreksji oraz stosowania rożnych diet odchudzających. Celem jest spożywanie “zdrowych” produktów, a co jest zdrowe w opinii danej osoby to już różnie bywa. Zatem kiedy jest to zaburzenie i należy niepokoić się o siebie lub osobę bliską?
Największym, bo śmiertelnym zagrożeniem jakim może się skończyć ta fiksacja jest stopniowe wykluczanie kolejnych produktów, które ktoś uznał za niezdrowe. Może to spowodować tak znaczne ograniczenie składników odżywczych, że prowadzi do niedoborów, a nawet może prowadzić do śmierci. W internecie i różnych poradnikach czy gazetach dotyczących zdrowia, zdrowego trybu życia opisywane są kolejne cudowne lub szkodliwe pokarmy oraz z nich komponowane są diety. W zasadzie, kiedy je poczytać to prędzej czy później każdy produkt może i jest uznawany za niezdrowy bo np. niezdrowo wyhodowany lub ze względu na zawartość węglowodanów, tłuszczy czy innych składników. Dziennikarze posiłkują się wybranymi pojedynczymi badaniami, które mają raczej być sensacją, która ma przyciągnąć uwagę czytelnika, a nie analizą wielu badań tak by można było ocenić wzajemny wpływ wielu czynników. Moda eko dotarła do sfery spożywczej. Intencją jest osób uzależnionych od zdrowego jedzenia jest dbanie o zdrowie swego ciała. Kłopot w tym co uznamy za zdrowe.
Po czym poznać, czy mam kłopot z ortoreksją?
Początkowo rezygnacja z niezdrowego odżywiania polega na eliminacji produktów, które nie spełniają kryteriów wyglądu i składu lub wysoko przetworzonych np. mrożonych gotowych dań. Po pewnym czasie znaczenie ma miejsce, z którego pochodzi produkt jak i jego składników (np. jakiego mleka jest jogurt). Z czasem zawęża się zakres i różnorodność produktów, które może spożywać ortoretyk, a część z nich sam uprawia.
Początkową motywacją do zmiany składu spożywanych pokarmów może być chęć poprawy kondycji fizycznej lub chęć uniknięcia choroby. Może być to związane z własnym schorzeniem lub kogoś bliskiego. Problem zaczyna się wtedy, kiedy analizowanie i przygotowywanie nowej diety zaczyna utrudniać codzienne funkcjonowanie, a myślenie o niej zaczyna wypierać inne tematy i formy aktywności, a każde odstępstwo powoduje duże wyrzuty sumienia i wstyd.
W Polsce trwają prace nad przystosowaniem kwestionariusza ORT-15 do naszych warunków. Wcześniej korzystano z 10 pytań opracowanych przez Bratmana, a dotyczących odżywiania się danej osoby:
1.Czy poświęcasz ponad trzy godziny dziennie na myślenie o zdrowym odżywianiu?
2. Czy planujesz posiłki dzień wcześniej?
3. Czy ważniejsze jest dla Ciebie to, co jesz, niż przyjemność płynąca z jedzenia?
4. Czy wraz z poprawą jakości diety wystąpiło u Ciebie pogorszenie jakości życia?
5. Czy jesteś coraz bardziej surowy w stosunku do siebie?
6. Czy jesteś w stanie poświęcić przyjemne doznania płynące z jedzenia, aby jeść to, co uważasz za właściwe?
7. Czy uważasz, że Twoja samoocena wzrasta, kiedy jesz zdrową żywność? Czy potępiasz ludzi, którzy nie odżywiają się zdrowo?
8. Czy masz poczucie winy lub czujesz do siebie odrazę w przypadku odstępstwa od diety?
9. Czy Twój sposób odżywiania izoluje Cię od społeczeństwa?
10. Czy kiedy jesz zgodnie z przekonaniami, masz poczucie całkowitej kontroli?
Zaburzenia tego nie ma jeszcze w żadnych klasyfikacjach chorób. Naukowcy najbardziej skłonni są do zaklasyfikowania ortoreksji do podtypu zaburzeń kompulsywno-obsesyjnych, co wskazuje na obecność lęku oraz dużej potrzeby do kontroli siebie i otoczenia.
W maju byłam zaproszona do uczestnictwa w audycji “Interakcje” poruszającej zagadnienie ortoreksji. Audycja została wyemitowana przez Radio Polskie. Zainteresowane osoby zapraszam do jej odsłuchania.
____________________________________
Katarzyna Stefaniak – psycholog i psychoterapeutka. Pracuje z osobami dorosłymi prowadząc konsultacje psychologiczne oraz terapię indywidualną. Uczestniczyła w wielu szkoleniach i warsztatach: z terapii ericksonowskiej, Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach, oraz Ustawieniach Traumy prowadzonych przez prof. F. Rupperta. Uzyskała Certyfikat Psychoterapeuty Uzależnień nr 325 oraz Dyplom Psychoterapeuty Psychodynamicznego w Krakowskim Centrum Psychodynamicznym. Najbliższa jej jest jednak terapia psychodynamiczna, która jest jednocześnie formą leczenia i terapią rozwojową. Swoją pracę regularnie superwizuje.
Więcej informacji o autorce artykułu znajdziecie klikając TU.
Tekst opracowano na podstawie:
- “Ortoreksja – nowe rozpoznanie?” Psychiatria Polska 2012, tom XLVI, numer 3 strony 441–450
- “Uzależnienia behavioralne. Praktyka i terapia” M. Rownicka
